Zmiany klimatu. Jak rozmawiać o nich z dziećmi?

Globalne ocieplenie, fale upałów, pożary lasów, nawalne deszcze czy inne anomalia pogodowe. Zmiany klimatyczne są widoczne w codziennym życiu, a dodatkowo niepokoić może stan środowiska, chociażby niezadowalająca jakość powietrza. To sprawia, że Ziemia potrzebuje naszej pomocy tu i teraz. Najgorsze scenariusze nie muszą się jednak ziścić, jeśli w porę zaczniemy działać. Edukacja i stawianie konsekwentnych kroków w zakresie ochrony środowiska pomogą ocalić planetę oraz przyszłe pokolenia przed negatywnymi skutkami kryzysu klimatycznego. Dzieci to szczególna grupa, która już za kilkanaście lat będzie musiała posiadać wiedzę i umiejętności, jak żyć w otaczającym świecie, a także jak nim zarządzać. W jaki sposób prowadzić z najmłodszymi rozmowy na ten temat, aby wykształcić u nich pozytywne zachowania w trosce o planetę?

Dlaczego warto rozmawiać z dzieckiem o klimacie?

Żyjemy w dobie potrójnego kryzysu planetarnego. Zmiana klimatu, utrata bioróżnorodności oraz rosnące zanieczyszczenie środowiska to tematy, które są ważne i aktualne na całym świecie. Wciąż mamy szansę powstrzymać zmiany klimatyczne, ale musimy działać szybko i wszyscy razem. Dlatego tak istotne jest, aby również dzieci zdobywały wiedzę w tym zakresie i rozwijały u siebie postawę odpowiedzialności za środowisko. Zrównoważona konsumpcja, recykling czy oszczędzanie energii to tylko przykłady działań, w które dzieci mogą się angażować, a mogą one wpłynąć na zmniejszenie niekorzystnych zmian klimatu. Chcąc skutecznie przeciwdziałać kryzysowi klimatycznemu, musimy edukować najmłodsze pokolenia i podejmować śmiałe kroki w walce o bezpieczną przyszłość naszej planety – wyjaśnia Elżbieta Wołoszyńska-Wiśniewska, dyrektorka ds. edukacji w UNEP/GRID-Warszawa.

Rodzic przykładem

Rodzina to najbliższe środowisko, z którego dziecko może czerpać wiedzę na temat szacunku do przyrody. Niemal wszystko, co nas otacza, może zainspirować do obudzenia w najmłodszych ducha ekologii. Jak zatem pokazać dziecku, czym jest smog, dlaczego należy segregować śmieci i do czego może przyczynić się świadomie skomponowana dieta? Oto kilka wskazówek, w jaki sposób rodzic może zadbać o edukację ekologiczną dziecka i wypracować w nim pierwsze ekonawyki:

Stwarzaj dziecku warunki do obserwacji natury, różnorodności, zależności i procesów, jakie w niej zachodzą. W tym celu możecie wspólnie wybrać się za miasto czy do parku, gdzie poobserwujecie rośliny i zwierzęta. Dzięki obserwacjom, badaniom i eksperymentom dzieci skuteczniej poznają otaczający je świat. Bezpośrednie zetknięcie z naturą zbliży dziecko do świata roślin i zwierząt, ucząc je odpowiedniego podejścia.
Poruszaj z dzieckiem tematy dotyczące żywności. Wybieraj się z dzieckiem na wspólne zakupy, podczas których nauczysz je postaw świadomego konsumpcjonizmu. Tłumacz, dlaczego warto wybierać produkty roślinne, pełnoziarniste oraz te wytwarzane z poszanowaniem praw człowieka. Możesz również założyć z pociechą domowy warzywnik czy zielnik lub posadzić rośliny w ogródku, co pozwoli dziecku samodzielnie doświadczać kontaktu z naturą.
Wdrażaj codzienne ekonawyki. Gdy tylko jest to możliwe, ćwiczcie wspólnie segregację śmieci, rozpoznawanie papieru, szkła czy plastiku. Ucz oszczędzania energii, wody, gaszenia światła, gdy nie jest ono potrzebne. Każdy mały krok, który rodzice czynią wspólnie z dzieckiem, działa na korzyść przyszłości planety i kolejnych pokoleń.
Prowadź rozmowy w sposób odpowiedzialny. Dyskusje na tematy związane z ekologią przekładaj na język dzieci. Nie wywołuj lęku lub katastroficznych wizji świata. Skup się na pozytywnych aspektach dbania o przyrodę. Podkreślaj, że włożona praca otwiera drzwi do nowych możliwości – życia w środowisku wolnym od zanieczyszczeń, oddychaniu świeżym powietrzem, z dostępem do zadbanych kompleksów zieleni, tj. lasów, parków, łąk, gdzie żyją szczęśliwe zwierzęta. Pamiętaj, że wejście w życie z negatywnymi obrazami przyszłości nie ułatwi budowania u dziecka poczucia bezpieczeństwa i wiary w lepsze jutro.
Tłumacz dziecku, że Ziemia to nasz wspólny dom, w którym żyją miliony ludzi, zwierząt i roślin. Jeśli wszyscy będą o nią dbać, darzyć ją miłością i szacunkiem, to odwdzięczy się nam zdrowiem i dobrą kondycją. Pozytywne działania, jakie zostaną podjęte teraz, a także zrozumienie ich konsekwencji sprawią, że dzieci będą je wykorzystywać także w przyszłości.

Buduj właściwe nawyki, nie tylko poprzez rozmowę, ale także czyny

Edukować można na wiele różnych sposobów i rozmowa to jeden z elementów, ale mam w sobie głębokie przekonanie, że przede wszystkim działanie i aktywizacja rodziców to najlepsze sposoby na naukę dzieci. Czym mogą być te aktywności? Można je dobierać do swoich możliwości: to wspólne wyjście do lasu i obserwacja natury, założenie z sąsiadami ogrodu społecznościowego, poświęcenie czasu na działanie na rzecz lokalnej społeczności, wspólne gotowanie wartościowych i roślinnych posiłków, ale i naprawianie oraz wprowadzanie w drugi i kolejny obieg zamiast wyrzucania i marnotrawstwa. Można zacząć chociażby od zabawy w segregację odpadów: przygotujcie pięć pojemników i trochę odpadów (ale bezpiecznych dla dziecka) i pobawcie się w segregację. Niektóre odpady mogą też w ramach zabawy uzyskać drugie życie, np. tekturowe wytłoczki po jajkach posłużą jako świetny i ekologiczny materiał dla sadzonek. Bo to właśnie nasze codzienne zachowania, rytuały, nawyki stają się w czasie dorastania dzieci zarówno zasobem, jak i „ekologiczną skrzynką z narzędziami”, z których będą korzystać w przyszłości. Tutaj duża rola rodziców, ale również szkoły i nauczycieli, których od 15 lat dobrze wspiera program Kubusiowi Przyjaciele Natury – tłumaczy Paulina Górska, ekoaktywistka, edukatorka, influencerka, prowadząca podcast „Lepszy klimat”.

Rozmowy o klimacie w szkole

Rola rodziców w dbaniu o wyrabianie dobrych nawyków w trosce o planetę jest niezaprzeczalna. Dobrze, aby wszyscy dorośli, a więc także wychowawcy w przedszkolu i szkole, zaangażowali się w edukację i zachęcanie najmłodszych do życia w zgodzie z naturą. Połączenie wiedzy teoretycznej z praktyką jest bardzo istotne – zwłaszcza w kontekście dzieci, które chłoną informacje ze świata zewnętrznego wszystkimi zmysłami. W jaki sposób nauczyciele mogą zaangażować najmłodszych w działania proekologiczne? Dzięki programom edukacyjnym realizowanym w przedszkolach i szkołach cenna wiedza o ekologii może trafiać do coraz szerszego grona najmłodszych. Jedną z takich inicjatyw jest program edukacyjny Kubusiowi Przyjaciele Natury. To największy w Polsce bezpłatny projekt skierowany do przedszkoli i uczniów klas I-III szkół podstawowych, który ma na celu budowanie wśród najmłodszych świadomości ekologicznej. Dzięki angażującym scenariuszom lekcyjnym oraz ćwiczeniom w terenie dzieci poznają tematy dotyczące klimatu i globalnego ocieplenia, świadomych zakupów, śladu węglowego oraz śladu wodnego. Materiały edukacyjne, wśród których można znaleźć m.in. filmy, piosenki czy audiobooki, zostały przygotowane przez zespół ekspertów – metodyka, psychologa oraz partnerów z zakresu ekologii i ekonologii.