Umowy śmieciowe a umowa o pracę

Pojęcie umowy o pracę jest obecnie przeciwstawiane tak zwanej umowie śmieciowej. Pod pojęciem tym kryją się umowa o dzieło i umowa zlecenie. Skąd się wzięło takie postrzeganie umów cywilnoprawnych? Nie chronią one praw pracowniczych osób zatrudnionych na ich podstawie i nie zapewniają im ochrony zatrudnienia i płac ani urlopu. Powoduje to niepewność zatrudnienia u pracownika i utrudnia mu w pewien sposób funkcjonowanie w społeczeństwie – taki pracownik, jeśli nie opłaca dodatkowych składek na ubezpieczenie chorobowe, nie może otrzymać zasiłku chorobowego czy macierzyńskiego. Natomiast banki niechętnie udzielają kredytu osobom zatrudnionym w oparciu o umowę cywilnoprawną. Dla pracodawców natomiast umowa o dzieło lub umowa zlecenie stanowią środki do ograniczania kosztów, związanych z zatrudnianiem pracowników – przy takim samym nakładzie pieniędzy pracownik dostanie o wiele wyższą pensję, niż w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Umowa o pracę i umowa cywilnoprawna – ubezpieczenia

Umowa o pracę jest gwarantem objęcia pracownika wszelkimi ubezpieczeniami ZUS, co nie jest takie oczywiste w przypadku umów cywilnoprawnych. Ubezpieczenie w ZUS zleceniobiorcy jest uzależnione od posiadanego tytułu.

Przykład 1.

Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę z minimalnym wynagrodzeniem postanawia przyjąć dodatkowe zlecenie u innego pracodawcy. Z uwagi na to, że z tytułu umowy o pracę są odprowadzane składki ZUS od minimalnego wynagrodzenia za pracę, taka osoba z tytułu zawartej umowy zlecenia zostanie objęta obowiązkowo tylko ubezpieczeniem zdrowotnym.

Ważne!

Szczególnie korzystne jest dla pracodawcy zatrudnienie na podstawie umowy cywilnoprawnej studenta lub ucznia do chwili ukończenia przez niego 26 roku życia. Przepisy zwalniają w takiej sytuacji pracodawcę z obowiązku objęcia go ubezpieczeniami ZUS.
Jeszcze inaczej jest w przypadku umowy o dzieło – w żadnym wypadku nie powoduje ona obowiązku objęcia wykonawcy dzieła ubezpieczeniem. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, w której umowa o dzieło zawarta jest z osobą, z którą pracodawcę łączy już stosunek pracy, lub praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy.

Rodzaj umowy/ Składka ZUS	Umowa o pracę	Umowa zlecenie (jedyny tytuł do ubezpieczeń)	Umowa o dzieło
Emerytalna	TAK	TAK	Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy
Rentowa	TAK	TAK	Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy
Wypadkowa	TAK	TAK, jeżeli umowa jest wykonywana w siedzibie zleceniodawcy	NIE
Chorobowa	TAK	DOBROWOLNA	NIE
Zdrowotna	TAK	TAK	Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy

Umowa zlecenie i zasiłek

Pracownik, który jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenie, może w niektórych przypadkach otrzymać zasiłek chorobowy. Warunków jest kilka:

musi podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej umowy,
musi przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,
musi posiadać tzw. okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego (90 dni podlegania ubezpieczeniu chorobowemu).

Zleceniobiorca może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego na swój wniosek i być nim objęty aż do dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony.

Ważne!

Kluczową kwestią, jeśli chodzi o zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jest posiadanie obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Od pierwszego dnia niezdolności od pracy zleceniobiorca otrzyma natomiast zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego, pod warunkiem jednak, że podlega ubezpieczeniu wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia, a niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Objęcie ubezpieczeniem wypadkowym jest obowiązkowe, jeśli zleceniobiorca wykonuje pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę i podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Umowa o dzieło i zasiłek

Pracownik, zatrudniony na podstawie umowy o dzieło, nie podlega ubezpieczeniom, nie ma więc prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego czy z ubezpieczenia wypadkowego.

Umowa o pracę, umowa zlecenie i umowa o dzieło – wady i zalety

	UMOWA O PRACĘ	UMOWA ZLECENIE	UMOWA O DZIEŁO
Prawo do urlopu	TAK	NIE	NIE
Podleganie ubezpieczeniom	TAK	Uzależnione od posiadanych tytułów zabezpieczeń	NIE
Praca pod kierownictwem	TAK	NIE	NIE
Ochrona zatrudnienia	TAK	NIE	NIE
Ochrona wynagrodzenia	TAK	NIE	NIE
Możliwość powierzenia pracy innej osobie	NIE	Tak, jeśli umowa przewiduje taką możliwość	Tak, jeśli umowa przewiduje taką możliwość
Określone miejsce i czas wykonywania umowy	TAK	NIE	NIE
Zaliczenie okresu wykonywania umowy do stażu pracy	TAK	NIE	NIE
Rozstrzyganie roszczeń przez Sąd Pracy	TAK	NIE	NIE

Umowa o pracę – koszty

Umowy cywilnoprawne i umowę o pracę różni także wysokość wynagrodzenia. Przy tej samej kwocie, płaconej przez pracodawcę, do osoby pracującej na podstawie umowy o pracę trafi o wiele mniejsza suma. Dzieje się tak, ponieważ w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę składki ZUS są potrącane z wynagrodzenia pracownika, jak również ze środków pracodawcy. Oprócz tego przedsiębiorca ponosi o wiele więcej kosztów – poza wynagrodzeniem brutto musi odprowadzić także ok. 20% wynagrodzenia brutto.

Jeśli więc pracodawca zatrudnia pracownika na podstawie umowy o pracę, a budżet, który przeznaczył na jego zatrudnienie to 4500 zł, do pracownika trafi mniej więcej 60% tej sumy – ok. 2700 zł.

Reszta, czyli 40%, przeznaczona jest na:

składki ZUS – 1230 zł,

ubezpieczenie zdrowotne (NFZ) – 300 zł,

zaliczkę na podatek dochodowy – 270 zł.

Umowa o dzieło – koszty

Jeżeli pracodawca zatrudnia pracownika na podstawie umowy o dzieło, nie opłaca składek ZUS – jego obowiązkiem jest jedynie opłacenie zaliczki na podatek dochodowy za wykonawcę dzieła. Analogicznie do przykładu z akapitu o umowie o pracę, jeżeli przeznaczy na zatrudnienie pracownika 4500 zł i zamówi u niego wykonanie dzieła, wykonawca otrzyma 85% tej sumy – ok. 3850 zł. W pozostałych 15%, czyli ok. 650 zł, zawiera się podatek dochodowy (przy jego wyliczeniu stosuje się koszty uzyskania przychodów w wysokości 20%).