Czy prace domowe powinny być obowiązkowe?

Pierwszy szkolny dzwonek za nami. Dzieci i młodzież powróciły do szkół po wakacyjnych przygodach. Przed nimi kolejny rok wytężonej nauki. Wraz z początkiem września powróci także temat zasadności zadawania prac domowych, które według nowych przepisów, obowiązujących od kwietnia 2024 roku, są nieobowiązkowe w szkołach podstawowych. Czy jest to jednak najlepsze rozwiązanie? Czy są przedmioty wymagające dodatkowej pracy ucznia, aby mógł on osiągnąć wyższe wyniki? Czy nauka języka angielskiego wymaga dodatkowych prac domowych?

Dlaczego prace domowe są potrzebne?

Główne korzyści płynące z odrabiania prac domowych to: utrwalenie materiału, rozwijanie umiejętności samodzielnego myślenia, rozwijanie zainteresowań, pobudzanie kreatywności, ćwiczenie logicznego i refleksyjnego myślenia, nauka samodzielnego uczenia się oraz ocena swoich umiejętności. Praca domowa powinna jednak być zróżnicowana, dostosowana do wieku, umiejętności oraz zainteresowań uczniów, a także do rodzaju przedmiotu i materiału, który uczeń przyswaja. Ważne jest również, aby prace domowe nie były oceniane, lecz stanowiły jedynie informację dla nauczyciela o postępach ucznia. W pierwszych klasach szkół podstawowych warto, aby uczniowie trenowali pisanie, rysowanie czy wycinanie, ponieważ sprzyja to wyciszeniu i ćwiczeniu małej motoryki. Skupienie na pracy domowej pozwala młodym uczniom poprawić koncentrację, co jest niezwykle istotne w dzisiejszym świecie, pełnym zewnętrznych bodźców. Regularne wykonywanie prac pozalekcyjnych buduje także nawyk samodzielnego uczenia się, który będzie niezbędny na późniejszych etapach edukacji. Z kolei prace domowe wykonywane przez uczniów w starszych klasach umożliwiają im utrwalanie wiedzy oraz poszukiwanie nowych metod przyswajania materiału.

Czy zatem prace domowe są niezbędne do skutecznej nauki? Z badań przeprowadzonych przez Education Endowment Foundation^¹ wynika, że:

praca domowa może mieć pozytywny wpływ na wyniki uczniów, szczególnie tych ze szkół średnich,
informacja zwrotna dotycząca pracy domowej zwiększa korzyści z niej płynące,
bardzo ważne jest wyjaśnienie uczniom celu poszczególnych prac domowych.

Jak powinna wyglądać wartościowa praca domowa?

Bardzo ważne jest, aby prace domowe dostosowywane były do możliwości i wieku ucznia. Nie mogą być one zbyt długie i obciążające. Badania przeprowadzone przez Instytut Badań Edukacyjnych^² pokazują, że poświęcenie większej ilości czasu na odrabianie zadań domowych nie jest równoznaczne ze zdobywaniem większej ilości wiedzy. Rolą nauczycieli i dydaktyków jest przygotowywanie przemyślanych zadań, które przynoszą realne korzyści. Podstawą dobrego zadania domowego jest to, aby uczeń mógł je rozwiązać w pełni samodzielnie, bez pomocy rodzica. Jeśli zadanie okaże się zbyt trudne, nauczyciel powinien pomóc zrozumieć dane zagadnienie. Prace domowe powinny utrwalać materiał, a nie wprowadzać nowe zagadnienia. Ich głównym celem jest poszerzenie zainteresowań ucznia, zgłębienie wiedzy oraz utrwalenie materiału.

Praca domowa a rozwijanie umiejętności języka angielskiego

Aby osiągnąć sukces w nauce angielskiego, nie wystarczy jedynie uczestniczyć w zajęciach z tego języka. Z dostępnych badań jasno wynika, że w przypadku języka obcego ważnym elementem nauki są również prace domowe, które pozwalają przedłużyć i wzmocnić kontakt ucznia z językiem.

“Regularna praca domowa nie musi być obciążeniem dla ucznia, o ile jest ciekawa, w miarę możliwości krótka i dostosowana do jego umiejętności. Dzięki systematycznemu wykonywaniu prac domowych uczniowie mają częstszy kontakt z językiem, lepiej utrwalają materiał i w efekcie doskonalą swoje umiejętności językowe. Kluczowe jest, aby pamiętać, że nie ilość, a jakość pracy domowej odgrywa kluczową rolę. ” – mówi Beata Wysocka, metodyczka szkoły języka angielskiego Early Stage.

Czy praca domowa zadana przez nauczyciela języka angielskiego powinna polegać na żmudnym powtarzaniu słówek czy ćwiczeń?

“Nic bardziej mylnego. Z perspektywy nowoczesnych metod nauczania ważne jest, aby praca domowa była dla ucznia motywująca i angażująca. Należy także dostosować ją do wieku, zainteresowań i umiejętności uczniów. Tradycyjne, nudne ćwiczenia nie tylko zniechęcają do nauki, mogą wręcz utrudniać przyswajanie wiedzy. Dużo ciekawsza będzie powtórka słówek czy utrwalanie zasad gramatyki, jeśli zostaną one wplecione w kontekst, który zwróci uwagę uczniów. Dobrymi sposobami na utrwalanie nowego materiału są na przykład gry online czy tworzenie kreatywnych opowiadań w języku angielskim. Ważnym aspektem jest również atrakcyjność pracy domowej. Zastosowanie elementów humoru, ciekawej szaty graficznej czy tematów nawiązujących do zainteresowań ucznia może znacznie zwiększyć jego motywację do wykonania zadań.” – dodaje Beata Wysocka, metodyczka szkoły języka angielskiego Early Stage.

Prace domowe a inne przedmioty szkolne

Poza zadaniami domowymi z języka angielskiego, przydatna jest również dodatkowa praca ucznia w obszarze innych przedmiotów szkolnych np. matematyki, języka polskiego, biologii czy chemii. Nauka matematyki rozwija umiejętność logicznego myślenia i rozwiązywania problemów, co jest kluczowe we współczesnym świecie, opierającym się na technologii. Zadania z języka polskiego pozwalają uczniom doskonalić umiejętność sprawnego i poprawnego wypowiadania się w piśmie czy mowie. Czytanie lektur czy książek doskonali technikę czytania, rozwija wyobraźnię, słownictwo, a także poszerza horyzonty. To także klucz do kształcenia umiejętności rozumienia dzieła i jego interpretacji. Systematyczne wykonywanie prac domowych z przedmiotów takich jak biologia, chemia, fizyka czy historia pozwala utrwalić wiedzę oraz przygotować uczniów do sprawdzianów czy egzaminów końcowych. Mogą być one przygotowane w sposób kreatywny, zachęcający dzieci do pogłębienia wiedzy. Tworzenie prezentacji multimedialnych, obserwacja przyrody w poszczególnych porach roku, eksperymentowanie czy tworzenie infografik sprawi, że nauka stanie się bardziej interesująca i angażująca.

Pamiętajmy, że nauka i wykonywanie prac domowych nie zawsze musi kojarzyć się z przymusem i niemiłym doświadczeniem. Kreatywne i odpowiednio dostosowane do potrzeb uczniów i ich wieku prace domowe mogą być idealnym uzupełnieniem i utrwaleniem wiedzy, którą na co dzień zdobywają w szkole. Eksperymentowanie to najlepsza droga do poszerzenia wiedzy młodego człowieka, a także idealna przestrzeń do rozwijania jego zainteresowań. Odpowiednie wsparcie ze strony nauczycieli w przyszłości zaowocuje samodzielnością, odpowiedzialnością i chęcią poznawania nowych rzeczy.

1https://educationendowmentfoundation.org.uk/education-evidence/teaching-learning-toolkit/homework#nav-key-findings

2https://ibe.edu.pl/images/publikacje/IBE_policy_brief_BM201401_Prace_domowe_v20240229.pdf